Her ülkenin ya da bir ülkeler grubunun para politikasından sorumlu kurumu bulunur. Bu kuruma merkez bankası denilmektedir. Merkez bankasının belirli görev, yetki ve sorumlulukları vardır. Bu yetkiler merkez bankasını normal bir bankadan ayıran özellikleridir. Merkez bankasının görevlerine, yetkilerine ve sorumluluklarına dair detayları okuyucularımız için derledik.
Merkez Bankası, diğer bankaların elinde olmayan yetkilere sahiptir ve onların da yönlendirilmesini sağlar. Aynı zamanda ülkemizde bulunan diğer bankalar, merkez bankasına belli karşılıklar ayırmak zorundadır ve kredi gibi ihtiyaçları olduğunda merkez bankasına başvuru yapar. Ayrıca merkez bankasının yaptığı ekonomik düzenlemeler, para ödeme gibi işlemler ile Türkiye ya da başka devletlerin bankası konumunda görünür.
Merkez Bankası nedir?
Merkez bankası; para politikalarından sorumlu olarak bir ülkenin ya da birliğin banka kurumudur. Türkiye’nin Merkez Bankası olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 11 Haziran 1930 yılında kuruldu. T.C. Merkez Bankası’nın sitesinde ilk dikkat çeken şey; “Fiyat istikrarının sürdürülmesi ve sağlanmasıdır.” yazısıdır. Bu en temel amaçlarındandır ve bunun dışında birçok amacı mevcuttur. Merkez bankası siyasi müdahalelerden uzak, yasalarla çalışan ve bağımsız olan bir yapıdır. T.C. Merkez Bankası da bunlara örnektir.
Merkez Bankasının görevleri nelerdir?
Merkez bankası asli görevi olan fiyat istikrarının yanında diğer görevlerinden biri de para basmadır. Dolaşımdaki para çeşitli politikalar için artırmak istenirse, bu görev merkez bankasına aittir. Para basılıp basılmayacağının kararını verir ve buna göre faaliyetlerde bulunur. Bunun yanında devlet için kaba bir tabirle ödeme ve tahsil etme işlemlerinde de bulunur. Yani bir nevi veznedarlık görevi üstlenir.
Merkez bankalarının önemli görevlerinden biri de para politikalarını uygulamaktır. Merkez’in uyguladığı bu politikalarla para arzının kontrolünü sağlanır. Böylelikle faiz oranlarında belirlemeler yaparak ekonomiyi düzenlemeye çalışır. Faiz oranlarının belirlenmesiyle enflasyon, deflasyon, ülke döviz kuru gibi durumların kontrolünü sağlaması hedeflenir. Bu hamleler sonucunda genelde uyguladığı çeşitli politikaların, piyasalarda etkili olmasıyla mümkündür.
Merkez Bankasının diğer görevlerinden biri de banka sektörünün denetlenmesi ve düzenlenmesini gerçekleştirmesidir. Ayrıca bankaların ve hükümetin kredi kurumu olarak da görevlerini sürdürür. Bunu yaparken ülkenin altın ve döviz rezervlerinin kontrolünü sağlar. Bu yüzden altın, döviz gibi araçlar üzerinden yatırım yapan kişilere, merkez bankasının faiz oranlarıyla birlikte rezerv tutma oranlarının da kontrol edilmesi gerektiği söylenir.
Merkez bankasının görev ve amaçlarını toparlayacak olursak; fiyat istikrarının sağlanması, döviz ve altın piyasalarında istikrarın sağlanması, para piyasalarında etkin rol alması, büyümenin gerçekleştirilmesi ve istihdamın tam bir şekilde gerçekleştirilmesi şeklinde olduğunu söyleyebiliriz.
Özetle merkez bankası; bankaların en üstünde bulunan ve onların düzenlemelerini yapan, gerektiğinde finansman kaynağını sağlayan bir yapıdır. Aynı zamanda devletin kasası görevini de üstlenmiştir. Bunların altında birçok göreve sahiptir. En önemli görevinin ise fiyat istikrarını sağlamak olduğunu düşünürsek, bunun sağlanması için birçok politika uygular. Böylelikle ekonomik düzenin kurulmasını sağlar.
