Türkiye’de yükselen enflasyon verileri vatandaşı düşündürüyor. Enflasyonun yılda yüzde 200 sınırını aştığı anlardaki hali olan Hiperenflasyon’un sebeplerini ve ekonomistler tarafından nasıl çözümlendiğini derledik. Hiperenflasyon nedir, nasıl oluşur? Çözümleri nelerdir? Sorularının cevapları haberimizde…
Hiperenflasyon nedir?
Paranın değerinin yitirdiği en şiddetli enflasyon biçimine hiperenflasyon deniliyor. “Dörtnala enflasyon” olarak da adlandırılan hiperenflasyonunleri ve çözümleri şöyle;
Hiperenflasyonun sebepleri
Hiperenflasyonun en önemli nedeni aşırı parasal genişlemedir. Merkez Bankası bağımsız olmayan devletlerde para politikasını da hükümet yönetir. Hükümetin maaşların ödenmesi, yatırım ya da bütçe açığının kapatılması için kontrolsüzce para basma sonucunda beklenenden çok daha yüksek enflasyona kaçınılmaz olur.
Hiperenflasyonun bir diğer nedeni ise ülkede siyasi istikrarın olmadığı, hükümetlerin ortalama ömürlerinin 1-2 yıl olduğu durumlarda iktidar partisi, seçimlerin tekrarlanacağı ve halkın kendilerini cezalandırıp tekrar iktidara taşımayacağı beklentisi taşımaları durumunda kendilerinden sonra gelecek partinin iktisadi planlarını bilerek ve isteyerek bozacak kısa vadeli gayrı-iktisadi kararlar sonucunda, özellikle gelişmemiş ve yeni gelişmekte olan ülkelerde gözlemlenir. Yapılan hamlelerin sonucunda ileride arz ve talep yönlü daralmalar doğuracaktır.
Hiperenflasyon çözümleri
Bir ülkede yüzde 400’lere varan enflasyonu yüzde 200’e indirmenin siyasi kazancı, yüzde 40’lık enflasyonu yüzde 20’ye indirmekten daha fazladır. İkincil olarak, çoğu zaman hiperenflasyona neden olan aşırı parasal genişlemeyi kontrol altına almak enflasyonu kontrol edilebilir düzeylere indirmek için yeterli olduğu uzmanlar tarafından bilinir.
Bütçe disiplininde yapılacak reformlar enflasyonu uzun vadede çözümler için kritik düzeyde önemlidir. Bunun için de kararlı bir finansal istikrar program uygulanması gerekir. Bu program dâhilinde kurumsal açıdan yapılanma, vergilendirilmeyen tabanı vergilendirmeye çalışma, vergi idaresinin iyileştirilmesi ve harcama önceliklerinin kesin olarak belirlendiği bir mali reform şarttır.
